Ośrodek Informacyjno-Edukacyjny

• wdrożenie do polskiego porządku prawnego zmian które wprowadziły przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniającej dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”). Państwa członkowskie są zobowiązane do implementowania tej dyrektywy w terminie do dnia 18 stycznia 2016 r.
• uproszczenie procedur administracyjnych w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych, w tym wprowadzenie nowych rozwiązań ułatwiających uznawanie kwalifikacji w tych zawodach, w których nie obowiązuje harmonizacja kształcenia w Unii Europejskiej, a także poprawa dostępności informacji o procedurach i zwiększenie wsparcia dla obywateli.
• ułatwienie mobilności zawodowej osobom, które jeszcze nie uzyskały pełnych uprawnień zawodowych

1. zasady uznawania kwalifikacji zawodowych do wykonywania regulowanych zawodów lub działalności regulowanych nabytych, poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, wprowadzając przewidziane nową dyrektywą lub wynikające z praktycznych aspektów związanych z jej wdrażaniem zmiany oraz uzupełnienia w zakresie:
   • sposobu uwzględniania poziomów kwalifikacji oraz zasad stosowania środków wyrównawczych (testu umiejętności i stażu adaptacyjnego) w procedurze uznania kwalifikacji,
   • warunków przyznawania częściowego dostępu do zawodu,
   • uznawania kwalifikacji uzyskanych w wyniku ukończenia kształcenia określonego wspólnymi ramami kształcenia lub uzyskanych w wyniku zdania wspólnych testów kształcenia,
   • możliwości weryfikacji znajomości języka polskiego przez migrujących specjalistów,
   • przekazywania właściwym organom innych państw członkowskich informacji o osobach, które utraciły prawo do wykonywania sektorowych zawodów regulowanych oraz zawodów związanych z bezpieczeństwem pacjentów lub związanych z edukacją osób małoletnich, w tym opieką nad dziećmi i wczesną edukacją, albo – które posłużyły się fałszywymi dokumentami w celu uznania kwalifikacji zawodowych,
   • działalności ośrodka wsparcia,
   • obowiązku współpracy organów właściwych w sprawach uznawania kwalifikacji przez system IMI,
   • zasad pobierania opłat za czynności uregulowane ustawą;
2. zasady świadczenia usług transgranicznych, uwzględniając:
   • wprowadzone dyrektywą 2013/55/UE zmiany dotyczące warunków świadczenia usług i wymaganej dokumentacji,
   • potrzebę doprecyzowania niektórych elementów procedury;
3. zasady ubiegania się o wydanie europejskiej legitymacji zawodowej;
4. zasady uznawania praktyk zawodowych odbywanych w innym państwie członkowskim oraz państwie trzecim. 

Najważniejsze zmiany wynikające z ustawy z dnia z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Wprowadzenie europejskiej legitymacji zawodowej.

Europejska legitymacja zawodowa (ELZ) jest jednym z instrumentów wprowadzonych do systemu uznawania kwalifikacji zawodowych przepisami dyrektywy 2013/55/UE.
 

Wydanie europejskiej legitymacji zawodowej będzie stanowiło alternatywną formę dla procedury uznania kwalifikacji zawodowych albo złożenia oświadczenia o zamiarze świadczenia usługi transgranicznej w zawodzie regulowanym w państwie przyjmującym. Obecnie, aby uzyskać decyzję w sprawie uznania kwalifikacji albo złożyć oświadczenie wnioskodawca albo usługodawca musi zwrócić się do właściwego organu państwa przyjmującego.

Każda osoba będzie mogła złożyć wniosek o wydanie europejskiej legitymacji zawodowej we własnym państwie (walorem takiego rozwiązania jest też brak barier językowych), a organy właściwe będą miały obowiązek weryfikacji potrzebnych dokumentów. Organ państwa przyjmującego, na podstawie przekazanych w systemie IMI dokumentów i informacji, podejmie decyzję o uznaniu albo nieuznaniu kwalifikacji. Legitymacja ma zastępować także złożenie oświadczenia w przypadku osób zamierzających świadczyć usługi transgraniczne. Europejska legitymacja zawodowa będzie wydawana w formie elektronicznego certyfikatu przedstawicielom wybranych zawodów o dużej mobilności, regulowanych w wielu państwach członkowskich. (np. pielęgniarkom odpowiedzialnym za opiekę ogólną) Informacje zawarte w europejskiej legitymacji zawodowej oraz dokumenty przechowywane w repozytorium (o ile zachowały ważność) mogą zostać ponownie wykorzystane w celu ubiegania się o uznanie kwalifikacji albo w przypadku zamiaru świadczenia usługi transgranicznej w kolejnym państwie członkowskim.

Terminy na dokonanie poszczególnych czynności przez organy państwa rodzimego i państwa przyjmującego zostały określone w dyrektywie. Przestrzeganie tych terminów będzie kontrolowane przez funkcje systemu. Termin będzie jednak ulegał zawieszeniu w przypadku zastosowania przez organ środków wyrównawczych (testu umiejętności lub stażu adaptacyjnego).

Po uruchomieniu systemu dla europejskiej legitymacji zawodowej będą mogły ubiegać się o jej wydanie osoby uprawnione do wykonywania danego zawodu w Polsce (jeśli jest to zawód regulowany) lub spełniające określone w dyrektywie warunki dotyczące rocznego doświadczenia zawodowego lub odbycia kształcenia regulowanego (jeśli jest to zawód nieregulowany) zamierzające wykonywać zawód na stałe albo tymczasowo i okazjonalnie (w formie świadczenia usługi transgranicznej) w innym niż Polska państwie członkowskim, które reguluje ten zawód.

Wydanie europejskiej legitymacji zawodowej (w przypadku usług) lub weryfikacja dokumentów i przekazanie ich w systemie do właściwego państwa przyjmującego będzie podlegać opłacie w wysokości 3% minimalnego wynagrodzenia za pracę wnoszonej na rachunek bankowy właściwego organu lub instytucji wskazanej przez właściwego ministra.

Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2015/983, w pierwszej fazie przepisy o europejskiej legitymacji zawodowej obejmą następujące zawody: pielęgniarka, farmaceuta, fizjoterapeuta, przewodnik górski, pośrednik w obrocie nieruchomościami.

Do obowiązku współpracy administracyjnej organów właściwych w sprawach uznawania kwalifikacji, istniejącego już na gruncie dyrektywy 2005/36/WE, dyrektywa 2013/55/UE wprowadziła obowiązek ostrzegania przez te organy przez system IMI właściwych organów w innych państwach członkowskich o osobach, które utraciły, nawet tymczasowo, prawo wykonywania zawodu.

Obowiązek przekazywania ostrzeżeń dotyczy specjalistów, których działalność ma wpływ na bezpieczeństwo pacjentów (a więc lekarzy i lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów), lekarzy weterynarii, a także innych zawodów medycznych regulowanych w Polsce oraz specjalistów prowadzących działalność związaną z edukacją osób małoletnich, opieką nad dziećmi i wczesną edukacją, o ile wykonują zawód, który jest regulowany w Polsce. Prezes Rady Ministrów określi w drodze rozporządzenia wykaz zawodów regulowanych, których dotyczy obowiązek przekazywania powiadomień. Przepisy ustawy precyzują, podobnie jak przepisy dyrektywy, zakres informacji, jaka musi zostać przekazana, który obejmuje : tożsamość specjalisty, którego dotyczy zakaz lub ograniczenie, wskazanie zawodu, organu, który wydał orzeczenie dotyczące tego zakazu lub ograniczenia, okresu jego obowiązywania i  zakresu, jakiego dotyczy zakaz lub ograniczenie. Organ właściwy wprowadzający ostrzeżenie do systemu IMI będzie też zobowiązany do informowania o wszelkich zmianach dotyczących orzeczeń, które stały się podstawą ostrzeżenia, takich jak np. zmiana daty wygaśnięcia zakazu.

Ponadto w przypadku osoby, która będzie ubiegać się o uznanie kwalifikacji, posługując się fałszywym lub przerobionym dokumentem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, za co zostanie skazana prawomocnym orzeczeniem, właściwy organ przekaże właściwym organom pozostałych państw członkowskich dane o jej tożsamości.

Przekazywanie ostrzeżeń będzie odbywało się za pomocą systemu IMI, dzięki czemu dane osób będą przekazywane wyłącznie organom właściwym w sprawach uznawania kwalifikacji i przyznawania prawa wykonywania zawodu, a bezpośredni dostęp do nich będą miały wyłącznie organy zarejestrowane jako użytkownicy systemu.

Sposób przekazywania danych w systemie  zostanie opracowany tak, aby nie naruszał przepisów prawa Unii Europejskiej dotyczących ochrony danych osobowych (dyrektywy 95/46/WE i 2002/58/WE).

Ponadto, równocześnie z wysłaniem ostrzeżenia, właściwy organ ma obowiązek zawiadomić o tym fakcie osobę, której ostrzeżenie dotyczy, informując o możliwości złożenia wniosku o sprostowanie albo usunięcie ostrzeżenia.

W przypadku części zawodów podlegających systemowi ostrzeżeń (np. lekarz, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, farmaceuta, lekarz weterynarii) funkcjonują przepisy regulujące tryb postępowania dyscyplinarnego w ramach samorządu zawodowego i umożliwiające nałożenie w tym trybie kary pozbawienia lub zawieszenia prawa wykonywania zawodu. W przypadku tych zawodów samorządy zawodowe pełnią jednocześnie rolę właściwych organów i na podstawie posiadanych danych o postępowaniach prowadzonych przed komisjami dyscyplinarnymi w opinii strony rządowej będą w stanie przekazywać ostrzeżenia, a także informacje o zmianach dotyczących zakazu lub zawieszenia.

Tymczasowy albo bezterminowy zakaz wykonywania określonego zawodu albo prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej może być także orzekany jako środek karny przez sądy. W przypadku takich zakazów jedynie sądy są w posiadaniu informacji o dokładnych terminach obowiązywania zakazu, gdyż wynikają one pośrednio z przepisów regulujących terminy w postępowaniu sądowym lub regulujących tryb i terminy odbywania orzeczonej kary.

Termin na przekazywania właściwym organom ostrzeżeń wynosi 3 dni od dnia uprawomocnienia się uchwały, orzeczenia lub postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego. Zarówno na sądy, jak i na organy samorządów zawodowych posiadające prawo nakładania na specjalistów zakazu wykonywania zawodu został nałożony obowiązek niezwłocznego informowania właściwych organów o orzeczeniach. W przypadku sądów dotyczy to też orzeczeń w sprawie posługiwania się fałszywymi dokumentami potwierdzającymi kwalifikacje.

W dyrektywie 2013/55/UE zostały bezpośrednio uwzględnione zasady dotyczące możliwości uznania kwalifikacji w przypadkach, gdy zakresy czynności zawodowych w podobnych zawodach są jednak na tyle rozbieżne między państwem nabycia kwalifikacji a państwem przyjmującym, że środki wyrównawcze (test umiejętności, staż adaptacyjny) są niewystarczające i wnioskodawca musiałby praktycznie odbyć cały cykl kształcenia na nowo, aby nabyć umiejętności niezbędne do wykonywania zawodu w pełnym zakresie w państwie przyjmującym. Możliwość taka dotyczy wyłącznie wnioskodawców posiadających pełne prawo do wykonywania działalności zawodowej w państwie rodzimym. Właściwy organ ma jednak prawo odmówić częściowego dostępu, uzasadniając odmowę nadrzędnymi względami interesu ogólnego, przy zachowaniu zasady proporcjonalności.

Przepisy o częściowym dostępie do zawodu są nowymi regulacjami w stosunku do poprzednio obowiązującej ustawy.

Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej wskazywała ogólnie, że wnioskodawca powinien posiadać znajomość języka polskiego niezbędną do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności.

Przepisy ustawy wdrażają przepisy dotyczące znajomości języka w formie doprecyzowanej przez dyrektywę 2013/55/UE. W związku z tym, ministrowie kierujący działami administracji rządowej właściwi w sprawach uznawania kwalifikacji w zawodach regulowanych lub działalnościach regulowanych należących do danego działu mogą określić, w drodze rozporządzenia, zakres, sposób i tryb weryfikacji języka polskiego, jednostki weryfikujące, sposób ustalenia opłaty oraz wzór zaświadczenia dla przedstawicieli zawodów związanych z bezpieczeństwem pacjentów, a w przypadku przedstawicieli innych zawodów regulowanych – tylko wtedy, gdy istnieje uzasadniona wątpliwość co do wystarczającej do wykonywania w Polsce danego zawodu regulowanego lub działalności regulowanej znajomości języka przez daną osobę.

Przepisy oddzielają kwestię znajomości języka od uznania kwalifikacji zawodowych (weryfikacja może nastąpić dopiero po uznaniu kwalifikacji albo po wydaniu europejskiej legitymacji zawodowej, a jej wynik zostanie potwierdzony zaświadczeniem, które będzie miało wpływ na dopuszczenie do wykonywania zawodu, ale nie podważy kwalifikacji merytorycznych wnioskodawcy).

System IMI został wskazany w dyrektywie 2013/55/UE jako obowiązkowe narzędzie wymiany informacji między właściwymi organami państw członkowskich w indywidualnych sprawach związanych z uznawaniem kwalifikacji zawodowych. Dlatego też w ustawie wprowadza się obowiązek korzystania z systemu IMI zarówno w celu sprawdzenia autentyczności i prawidłowości dokumentacji potwierdzającej posiadanie kwalifikacji zawodowych, w przypadku postępowań w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu na stałe w Polsce, jak i w sprawie kwalifikacji osób świadczących usługi transgraniczne.

System IMI stanowi też techniczną platformę, za pomocą której będzie obsługiwany mechanizm ostrzeżeń i europejska legitymacja zawodowa.

Dyrektywa 2013/55/UE wprowadziła także zmiany w przepisach dyrektywy 2005/36/WE regulujących kształcenie i uznawanie kwalifikacji w zawodach sektorowych (tj. lekarz, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, farmaceuta, lekarz weterynarii i architekt). W obecnym stanie prawnym przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji zawodowych w tych zawodach osobom, które spełniają wymogi dyrektywy 2005/36/WE do tzw. automatycznego uznania kwalifikacji na podstawie dyplomu lub praw nabytych, znajdują się w ustawach szczegółowych dotyczących wykonywania tych zawodów i są powiązane z kwestiami przyznania prawa wykonywania zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Z tego względu ustawa przewiduje wprowadzenie niezbędnych zmian do:

• ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn. zm.),
• ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2015 r. poz. 464, z późn. zm.),
• ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. z 2015 r. poz. 651, z późn. zm.),
• ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. z 2014 r. poz. 1429, z późn. zm.),
• ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1509),
• ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 1946).

W zakresie zawodów pielęgniarki i położnej, w celu wdrożenia przepisów dyrektywy 2013/55/UE, do ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej wprowadzono:

1. Uzupełnienie przepisów dotyczących czasowego i okazjonalnego świadczenia usług (art. 24 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej),
   
   Zmieniono przepisy dotyczące czasowego i okazjonalnego świadczenia usług w ten sposób, że dodany został wymóg przedstawienia oświadczenia o znajomości języka polskiego w stopniu umożliwiającym wykonywanie ww. zawodów oraz rozszerzono zakres zaświadczenia wydawanego przez odpowiednie władze lub organizacje państwa członkowskiego Unii Europejskiej o stwierdzenie, że w momencie wydania zaświadczenia usługodawcy nie obowiązuje jej ograniczenie wykonywania zawodu, zawieszenie prawa wykonywania zawodu.
    
2. Zmianę przepisu dotyczącego uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w Rumunii (art. 30 ust. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej)
   
   Wprowadzono nowe zasady uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w Rumunii w odniesieniu do zawodu pielęgniarki. Rozszerzony (z jednego do trzech) został katalog dokumentów mogących stanowić podstawę uznania, a także skrócony został okres wymaganego doświadczenia zawodowego (do dokumentów stanowiących podstawę uznania należy dołączyć zaświadczenie, że osoba ubiegająca się o uznanie kwalifikacji rzeczywiście i zgodnie z prawem wykonywała zawód pielęgniarki przez okres co najmniej 3 kolejnych lat z 5 lat bezpośrednio poprzedzających wydanie zaświadczenia, a wymieniona działalność obejmowała pełną odpowiedzialność za planowanie, organizację i opiekę pielęgniarską nad pacjentem – dotychczas okres ten wynosił co najmniej 5 kolejnych lat z 7 bezpośrednio poprzedzających wydanie zaświadczenia).
    
3. Zasady wymiany informacji pomiędzy odpowiednimi władzami lub organizacjami w zakresie uznawania kwalifikacji za pośrednictwem systemu IMI oraz tzw. „mechanizmu ostrzegania” (art. 39 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej).
   
   Wprowadzono zasadę wymiany informacji pomiędzy odpowiednimi władzami lub organizacjami za pośrednictwem systemu IMI. W Polsce obowiązek wymiany informacji w odniesieniu do zawodów pielęgniarki i położnej spoczywa na okręgowych radach pielęgniarek i położnych oraz Naczelnej Radzie Pielęgniarek i Położnych. Jednocześnie wprowadzony zostaje tzw. mechanizm ostrzegania w systemie IMI, mający na celu ochronę bezpieczeństwa pacjentów przez wzajemną wymianę informacji o pielęgniarkach lub położnych, wobec których wydano uchwałę lub orzeczenie w sprawie pozbawienia prawa wykonywania zawodu, ograniczenia, zawieszenia lub zakazu wykonywania zawodu w pełnym lub częściowym zakresie. Informacja o takiej osobie powinna zostać przekazana w terminie trzech dni od dnia uprawomocnienia się uchwały, orzeczenia lub postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego. Niezwłocznie powinna być również przekazana informacja o wygaśnięciu ww. sankcji oraz o wszelkich decyzjach wpływających na zmianę terminu ich wygaśnięcia. Osoba, której informacja dotyczy, powinna zostać pisemnie poinformowana o fakcie przekazania informacji i prawie do wnioskowania o jej sprostowanie albo usunięcie. Ponadto okręgowe rady pielęgniarek i położnych oraz Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych będą miały obowiązek informowania odpowiednich władz lub organizacji pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, w trybie ostrzeżenia w systemie IMI, o tożsamości pielęgniarki lub położnej, które w postępowaniu o uznanie kwalifikacji posłużyły się podrobionymi lub przerobionymi dokumentami potwierdzającymi posiadanie kwalifikacji zawodowych, w terminie 3 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądowego w tej sprawie.
   
   
4. Odesłanie do uregulowań dotyczących europejskiej legitymacji zawodowej (art. 51 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej).
   
   Ustawa odnosi się również do zasad wydawania europejskiej legitymacji zawodowej. W związku wprowadzeniem ELZ dla zawodu pielęgniarki okręgowe izby pielęgniarek i położnych, na wniosek zainteresowanych, będą wydawać tę legitymację zgodnie z przepisami ustawy o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. W przypadku położnej wydawanie legitymacji będzie możliwe po objęciu tego zawodu przepisami rozporządzenia wykonawczego Komisji.